Åjå sirå wani-wani ngaku Pangéran, sênadyan kawrúhira wís
tumêka “Ngadêg Sarirå Tunggal” utåwå bisa mêngêrtèni
“Manunggaling Kawulå Gusti”
(Janganlah kamu coba berani mengaku Tuhan, walaupun ilmu
pengetahuanmu sudah sampai pada ‘berdiri sebagai Pribadi Tunggal’ atau bisa
memahami “kemanunggalan” makhluk dengan Sang Pencipta)
Pangéran Kang Måhå Kuwåså (Gusti Allah, Tuhan) iku siji,
angliputi ing ngêndi papan, langgêng, síng nganakaké jagad iki saisiné, dadi
sêsêmbahan wóng sa-alam donyå kabèh, panêmbahan nganggo carané dhéwé-dhéwé
(Tuhan Yang Maha Kuasa itu satu, meliputi seluruh penjuru
dunia, yang abadi, yang mencipta bumi seisinya,
disembah oleh manusia seluruh dunia,
(manusia) menyembah dengan caranya masing-masing)
Janma ingkang wus waspadeng semu
sinamun
ing samudana, sesadon ingadu manis
(Ciri orang yang sudah cermat akan ilmu
justru selalu merendah diri dan selalu berprasangka baik)
Si pengung nora nglegawa, sangsayarda deniro cacariwis,
Ngandhar-andhar angendhukur, Kandhane nora kaprah,
saya elok alangka longkanganipun. Kawruhe mung ana wuwus,
Wuwuse gumaib gaib,kasliring thithik tan kena.
Si wasis waskitha ngalah, ngalingi marang si pingging.
(Si dungu tidak menyadari, bualannya semakin menjadi
jadi,
ngelantur bicara yang tidak-tidak, bicaranya tidak masuk
akal,
makin aneh, membual tak ada jedanya. Ilmunya sebatas
mulut,
kata-katanya di gaib-gaibkan,
dibantah sedikit saja tidak mau, membelalak alisnya
menjadi satu
Lain halnya, Si Pandai cermat dan mengalah, tidak mau
membuka aib si bodoh)
Nulada laku utama tumrape wong tanah jawi,
Wong agung ing Ngeksiganda, Panembahan Senopati,
Kepati amarsudi sudane hawa lan nepsu,
Pinepsu tapa brata, tanapi ing siyang ratri,
Amamangun karyenak tyasing sesama.
(Contohlah perilaku utama, bagi kalangan orang Jawa
(Nusantara),
orang besar dari Ngeksiganda (Mataram), Panembahan
Senopati,
yang tekun, mengurangi hawa nafsu, dengan jalan prihatin
(bertapa),
serta siang malam selalu berkarya, menentramkan hati
kepada sesama)
Ing donyå iki ånå róng warnå síng diarani bêbênêr, yakuwi
bênêr mungguhíng Pangéran lan bênêr såkå kang lagi kuwåså
(Di dunia ini ada dua macam kebenaran, yakni kebenaran
menurut Tuhan dan kebenaran yang datang dari manusia sedang berkuasa)
Klabang iku wisané ånå ing capité.
Kålåjêngkíng wisané múng ånå pucúk buntút (êntúp).
Yèn ulå mung dumunúng ånå untuné ulå kang duwé wiså.
Nangíng yèn durjånå wisané dumunúng ånå ing sakujúr badan
(Bisa Lipan terletak dicapitnya, bisa kalajengking hanya terdapat
di ujung ekornya, bisa ular hanya terdapat di gigi taringnya saja, tetapi
manusia durjana seluruh badannya berbisa)
Ajiníng dhiri iku dumunúng ånå ing lathi lan budi
(Harga diri seseorang terletak di dalam ucapan dan budi
pekertinya)
Wóng iku kudu ngudi kabêcikan, jalaran kabêcikan iku
sanguníng uríp. Wóng kang ora gêlêm ngudi kabêcikan iku prasasat sétan
(Setiap orang harus berusaha melaksanakan kebajikan,
sebab kebajikan itu sebagai bekal hidup. Orang yang tidak mempedulikan
kebajikan adalah sebangsa setan)
Ngèlmu iku kêlakóné kanthi laku, sênajan akèh ngèlmuné
lamún ora ditangkaraké lan ora digunakaké, ngèlmu iku tanpå gunå
(Ilmu diperoleh dengan usaha yang giat, walapun banyak
ilmu jika tidak disebarluaskan dan tidak dimanfaatkan, ilmu tersebut tak kan
berguna apa-apa)
Wóng linuwíh iku kudu biså ngêpèk ati lan ngêpénakaké
atiné liyan. Yèn kumpúl karo mitrå kudu biså ngêtrapaké têmbúng kang manís kang
pêdhês, sêpêt, bisa gawé sênêngíng ati. Yèn kumpúl pandhitå kudu biså
ngómóngaké têmbúng kang bêcík. Yèn ånå sangarêpíng mungsúh kudu biså ngatónaké
kuwåså pangaribåwå kaluwihané
(Orang punya kelebihan harus bisa mengambil hati dan
menentramkan hati orang lain, jika berkumpul bersama kawan-kawan harus bisa
menyesuaikan ucapan yang manis, yang pedas, yang sepet, bisa membuat gembira
hati orang lain. Bilamana berkumpul dengan pendhita harus bisa berucap secara
sopan dan baik. Bilamana berada di depan musuh harus bisa memperlihatkan wibawa
dan kelebihannya)
Åjå sênêng yèn dèn alêm, åjå sêngit yèn dèn cacad
(Jangan senang jika dipuji, jangan sakit hati
jika dicela)
Tidak ada komentar:
Posting Komentar